Chuyện Dịch Thuật
04:33:00
Sau một thời gian dài ngồi trước màn hình laptop và dịch đủ thứ trên đời, tôi quyết định viết một bài ca thán về những gì tôi gặp phải và học được qua công việc này.
Trên thực tế, tôi đã từng dịch theo 3 kiểu: Anh Việt, Việt Anh và Trung Việt.
Nguồn: Entrepreneur
Tiếng Trung của tôi thì bì bà bì bõm thôi, nhưng để dịch thuật thì tôi nghĩ là không quá khó. Dĩ nhiên, đối với vấn đề bản dịch của tôi có đúng nguyên tác 100% không thì tôi không dám chắc, nhưng để dịch một câu văn ra và hiểu cho khớp thì không phức tạp lắm. Nếu không thì sinh ra Google Translation và từ điển làm gì.
Tiếng Anh là thứ ngôn ngữ mà tôi nghĩ là không chỉ tôi mà chính các bạn cũng trải qua một thời gian dài để học (từ cấp 1 hoặc cấp 2 lên đến tận bây giờ).
Tôi không tự nhận bản thân mình "siêu" thứ ngôn ngữ này, nhưng không đến nỗi quá nát để không dịch được. Trong quá trình dịch có thể bạn sẽ hiểu 80-90% lời văn tiếng Anh, nhưng để chuyển thể 100% sang tiếng Việt thì lại là một vấn đề khác. Đơn giản là bởi tiếng Anh hoặc tiếng Việt có những từ và cách diễn đạt mà đối phương không có.
Bàn về vấn đề rắc rối khi dịch thuật, tôi cảm thấy cả hai ngôn ngữ này đều gây khó khăn cho tôi ở cách viết câu và dùng từ (đây là hai điều mà tôi nghĩ là ít có bạn nào chú ý khi học ngôn ngữ). Điều này có nghĩa rằng, nếu bạn nhìn vào một câu có 10 từ, bạn có thể tra từ điển và hiểu được nghĩa đơn của 10 từ ấy, nhưng khi dịch thành một câu thì bạn lại có một cảm giác rằng chẳng hiểu vì sao 10 từ đó lại đặt cạnh nhau bởi khi chúng đứng với nhau thì dịch ra chẳng có nghĩa gì cả. Dĩ nhiên, đó là ngôn ngữ của người ta, bạn là người nước ngoài thì không thể nào "phán" là "Câu anh nói chẳng có ý nghĩa gì" được, bởi người ta sinh ra đã dùng từ và cách nói như vậy rồi.
Vấn đề tiếp theo là từ vựng. Ví dụ như có một câu thế này: "...a turn-of-the-century hotel curling around Abbotsford Crescent like a drowsy cat..."
Các bạn sẽ có: curl tức là uốn cong; drowsy là chỉ trạng thái mệt mỏi và buồn ngủ, bằng nghĩa với sleepy; còn turn-of-the-century là một tính từ và mang nghĩa là "khoảng thời gian chuyển giao giữa hai thế kỷ".
Dĩ nhiên, khi dịch câu, các bạn chẳng thể nào dịch là "...khách sạn trong khoảng thời gian chuyển giao giữa hai thế kỷ được..." được. Quá tối nghĩa!! Và dở!!
Cũng chẳng thể dịch là "...khách sạn được xây trong hai thế kỷ..." được. Vì hai thế kỷ không phải là nghĩa đúng của "turn-of-the-century".
Thế nên, trong trường hợp đó, các bạn buộc phải chọn cách diễn tả ngắn gọn hơn, nhưng có đảm bảo được đầy đủ ý hay không thì chỉ còn cách phụ thuộc vào vốn từ vựng...tiếng Việt của bạn. Đại loại như "...khu khách sạn xây dựng vào cuối thế kỷ trước kéo dài đến đầu thế kỷ sau nằm uốn quanh trục đường Abbotsford Crescent như một chú mèo đang lơ mơ ngủ..."
Tôi đã từng gặp phải một mớ từ lóng và thành ngữ khiến tôi muốn đập đầu vào...gối vì độ hại não của chúng. Từ lóng và thành ngữ thì có gì mà khó? Đúng là vậy. Nhiều cụm khá dễ vì bạn chỉ cần tra từ điển trên mạng là ra. Nhưng nhiều từ thì tìm mờ mắt, thấy họ xài mà chẳng thấy ai giải nghĩa xem nó là cái gì.
Thêm vào đó, các tác giả viết truyện có vẻ khá ưa thích vụ chơi chữ. Có một ví dụ thế này:
"...he has an amazing arse – no stunt bottom – but unfortunately it turns out that he also is an amazing arse"
Đầu tiên, tôi thực sự chẳng hiểu "stunt bottom" là cái quái gì cả. Stunt dịch ra nghĩa là sự cằn cỗi (từ Mỹ), hoặc là chỉ một hành động nguy hiểm nào đó mà một người thực hiện để "mua vui" cho người khác (như diễn viên đóng thế hay diễn viên xiếc chẳng hạn). Bottom là ở dưới, cũng có thể để chỉ phần dưới cơ thể của con người (từ chân trở xuống). Vậy "stunt bottom" là phần dưới nguy hiểm à?
Không không, trên thực tế, "stunt bottom" là một từ không có thực, và nó chỉ là một từ chế cho vui mà thôi. Từ này bắt nguồn khi Julia Roberts thủ vai nữ chính cho bộ phim Noting Hill. Trong phim, Julia muốn có ai đó đóng thế vai cho mình khi quay những cảnh từ chân trở xuống (phần "bottom"), do cô nghĩ rằng phần "bottom" này của cô khá xấu. Thế nên "stunt bottom" có thể hiểu nôm na là "phần đóng thế từ chân trở xuống".
Vậy thì trong câu trên, "no stunt bottom" có thể được hiểu như thế nào??
Tiếp tục phân tích vụ chơi chữ của tác giả cái đã. Nếu tra từ điển, mọi người có thể biết "arse" là cái mông, nhưng cũng có nghĩa là tên đần. Ở đây tác giả đã chơi cụm "amazing arse". Ở vế đầu "amazing arse" là cái mông đẹp, nhưng ở khúc sau "amazing arse" là tên siêu đần.
Thế nên tóm lại, câu trên sẽ dịch thành "...anh ta có cái mông đẹp đấy - không phải đồ giả đâu - nhưng không may rằng, anh ta hóa ra lại là tên siêu đần độn..."
Không dễ phải không??
Một yếu tố khác khiến cho tôi khó có thể chuyển tải hết được nghĩa 100% sang tiếng Việt đó là do "sắc thái" của từ.
Ví dụ, nếu bạn nói, "He is extremely handsome" và "He is damned handsome" thì hai câu này dịch ra tương tự sẽ là "Anh ta cực kỳ đẹp trai" và "Anh ta đẹp trai khủng khiếp (hay đẹp trai vl)". Cực kỳ và khủng khiếp đã là hai sắc thái hơi lệch nhau rồi. Nhưng trường hợp này bạn có thể chuyển tải sang kiểu dịch như vậy.
Còn trong trường hợp như cụm "amazing arse" ở trên, tôi dịch ra là "cái mông đẹp" đúng không?
Thực chất "amazing" chỉ một sắc thái "đáng ngạc nhiên theo một cái cách khiến bạn hài lòng". Nghĩa là khi tác giả dùng "amazing" để mô tả cái mông, thì nó không chỉ đơn thuần là đẹp, mà còn tạo cho người ta cảm giác hài lòng, muốn sờ và muốn...(ba chấm).
Tuy hại não, nhưng việc dịch thuật cũng dạy tôi được nhiều thứ.
Đầu tiên là về cách viết câu và dùng từ.
Thứ hai là về các cụm từ lóng, cụm động từ, danh từ, thành ngữ. Ví dụ như "cost an arm and a leg" nghĩa là "very expensive" (đắt đỏ) chẳng hạn.
Thứ ba là về sự kiên nhẫn.
Và điều quan trọng hơn là, giúp tôi hiểu ngôn ngữ mẹ đẻ của mình hơn. Dịch từ Anh sang Việt, Trung sang Việt hay ngược lại không chỉ yêu cầu bạn giỏi ngôn ngữ nước ngoài, mà còn phải hiểu rõ ngôn ngữ của chính mình để có thể chuyển ngữ một cách chính xác nhất.
Kể một câu chuyện ngoài lề thế này. Có lần tôi và cô bạn thân ngồi nói chuyện, thì cô bỗng nói, "Ta đang cảm thấy rất là mênh mông." Khi đó tôi đã nghĩ thế này, "cảm giác mênh mông là cảm giác quái gì?" Sau mới biết là cô ấy định nói là "mông lung" chứ không phải "mênh mông".
Thế đó, giỏi ngôn ngữ của mình trước đã, rồi hẵng theo ngôn ngữ xứ người.
"...he has an amazing arse – no stunt bottom – but unfortunately it turns out that he also is an amazing arse"
Đầu tiên, tôi thực sự chẳng hiểu "stunt bottom" là cái quái gì cả. Stunt dịch ra nghĩa là sự cằn cỗi (từ Mỹ), hoặc là chỉ một hành động nguy hiểm nào đó mà một người thực hiện để "mua vui" cho người khác (như diễn viên đóng thế hay diễn viên xiếc chẳng hạn). Bottom là ở dưới, cũng có thể để chỉ phần dưới cơ thể của con người (từ chân trở xuống). Vậy "stunt bottom" là phần dưới nguy hiểm à?
Không không, trên thực tế, "stunt bottom" là một từ không có thực, và nó chỉ là một từ chế cho vui mà thôi. Từ này bắt nguồn khi Julia Roberts thủ vai nữ chính cho bộ phim Noting Hill. Trong phim, Julia muốn có ai đó đóng thế vai cho mình khi quay những cảnh từ chân trở xuống (phần "bottom"), do cô nghĩ rằng phần "bottom" này của cô khá xấu. Thế nên "stunt bottom" có thể hiểu nôm na là "phần đóng thế từ chân trở xuống".
Vậy thì trong câu trên, "no stunt bottom" có thể được hiểu như thế nào??
Tiếp tục phân tích vụ chơi chữ của tác giả cái đã. Nếu tra từ điển, mọi người có thể biết "arse" là cái mông, nhưng cũng có nghĩa là tên đần. Ở đây tác giả đã chơi cụm "amazing arse". Ở vế đầu "amazing arse" là cái mông đẹp, nhưng ở khúc sau "amazing arse" là tên siêu đần.
Thế nên tóm lại, câu trên sẽ dịch thành "...anh ta có cái mông đẹp đấy - không phải đồ giả đâu - nhưng không may rằng, anh ta hóa ra lại là tên siêu đần độn..."
Không dễ phải không??
Một yếu tố khác khiến cho tôi khó có thể chuyển tải hết được nghĩa 100% sang tiếng Việt đó là do "sắc thái" của từ.
Ví dụ, nếu bạn nói, "He is extremely handsome" và "He is damned handsome" thì hai câu này dịch ra tương tự sẽ là "Anh ta cực kỳ đẹp trai" và "Anh ta đẹp trai khủng khiếp (hay đẹp trai vl)". Cực kỳ và khủng khiếp đã là hai sắc thái hơi lệch nhau rồi. Nhưng trường hợp này bạn có thể chuyển tải sang kiểu dịch như vậy.
Còn trong trường hợp như cụm "amazing arse" ở trên, tôi dịch ra là "cái mông đẹp" đúng không?
Thực chất "amazing" chỉ một sắc thái "đáng ngạc nhiên theo một cái cách khiến bạn hài lòng". Nghĩa là khi tác giả dùng "amazing" để mô tả cái mông, thì nó không chỉ đơn thuần là đẹp, mà còn tạo cho người ta cảm giác hài lòng, muốn sờ và muốn...(ba chấm).
Tuy hại não, nhưng việc dịch thuật cũng dạy tôi được nhiều thứ.
Đầu tiên là về cách viết câu và dùng từ.
Thứ hai là về các cụm từ lóng, cụm động từ, danh từ, thành ngữ. Ví dụ như "cost an arm and a leg" nghĩa là "very expensive" (đắt đỏ) chẳng hạn.
Thứ ba là về sự kiên nhẫn.
Và điều quan trọng hơn là, giúp tôi hiểu ngôn ngữ mẹ đẻ của mình hơn. Dịch từ Anh sang Việt, Trung sang Việt hay ngược lại không chỉ yêu cầu bạn giỏi ngôn ngữ nước ngoài, mà còn phải hiểu rõ ngôn ngữ của chính mình để có thể chuyển ngữ một cách chính xác nhất.
Kể một câu chuyện ngoài lề thế này. Có lần tôi và cô bạn thân ngồi nói chuyện, thì cô bỗng nói, "Ta đang cảm thấy rất là mênh mông." Khi đó tôi đã nghĩ thế này, "cảm giác mênh mông là cảm giác quái gì?" Sau mới biết là cô ấy định nói là "mông lung" chứ không phải "mênh mông".
Thế đó, giỏi ngôn ngữ của mình trước đã, rồi hẵng theo ngôn ngữ xứ người.
0 nhận xét